Co to są obligacje i jak działają?

Zastanawiasz się, jak najlepiej ulokować swoje oszczędności? Wiele osób, rozpoczynając swoją inwestycyjną przygodę, rozważa obligacje, które mogą stanowić ciekawą opcję inwestycyjną. Ale czym są obligacje i jak działają? Najprościej mówiąc, obligacja to rodzaj papieru wartościowego, który reprezentuje dług emitenta obligacji, czyli podmiotu ją wystawiającego. Emitent zobowiązuje się do wypłaty określonej kwoty obligatariuszowi (nabywcy obligacji) w ustalonym terminie, zazwyczaj wraz z odsetkami.

Obligacje to dłużne papiery wartościowe, które funkcjonują na rynku kapitałowym, pozwalając emitentowi pozyskać kapitał od inwestorów. Nabywca obligacji, inwestując w ten instrument, zyskuje prawo do dochodu z odsetek (tzw. kuponu) oraz zwrotu zainwestowanej kwoty (wartości nominalnej obligacji) po terminie wykupu. Ważne jest, że inwestując w obligacje, nie nabywamy praw do dywidendy ani współwłasności w spółce, jak ma to miejsce w przypadku akcji. Jednak w przeciwieństwie do akcji, obligacje są zazwyczaj postrzegane jako instrumenty o niższym ryzyku. Dodatkowo, większość obligacji można sprzedać innemu inwestorowi przed terminem wykupu, co daje większą elastyczność w zarządzaniu inwestycjami.

Rodzaje obligacji 

Obligacje można klasyfikować na różne sposoby. Jednym z najpopularniejszych jest podział ze względu na emitenta:

• Obligacje skarbowe: Te papiery wartościowe są emitowane przez rząd w celu finansowania deficytu budżetowego. Charakteryzują się niskim ryzykiem inwestycyjnym i terminem zapadalności zwykle dłuższym niż rok (te o krótszym terminie to bony skarbowe). Inwestor indywidualny może je nabyć bezpośrednio przez stronę Ministerstwa Finansów, bank PKO Bank Polski, za pośrednictwem rachunku maklerskiego z dostępem do GPW (rynek Catalyst) lub poprzez fundusze inwestycyjne. Obligacje skarbowe mogą mieć oprocentowanie stałe lub zmienne, a niektóre są indeksowane inflacją, mając na celu ochronę przed nią.
• Obligacje korporacyjne: Emitentami tych obligacji są przedsiębiorstwa. Firmy często decydują się na emisję obligacji, aby pozyskać kapitał na nowe inwestycje. Obligacje korporacyjne zazwyczaj oferują atrakcyjniejsze oprocentowanie niż obligacje skarbowe, jednak wiąże się to z wyższym ryzykiem inwestycyjnym. Bariera wejścia i koszty inwestycyjne często są niższe niż w przypadku innych instrumentów. Można je kupować na rynku pierwotnym (bezpośrednio od emitenta) lub wtórnym (np. na rynku Catalyst prowadzonym przez Giełdę Papierów Wartościowych) za pośrednictwem domu maklerskiego lub biura maklerskiego. Celem emisji obligacji korporacyjnych jest często uzyskanie tańszego finansowania niż kredyty bankowe czy emisja akcji.
• Obligacje komunalne (municypalne): Emitentami tych obligacji są jednostki samorządu terytorialnego, takie jak gminy czy powiaty. Pozyskany kapitał służy finansowaniu inwestycji użyteczności publicznej. Podobnie jak obligacje skarbowe, są emitowane przez podmioty publiczne (często posiadają gwarancje państwowe), ale ich oprocentowanie zazwyczaj nie jest wysokie. Obligacje komunalne są notowane na giełdzie, jednak nie cieszą się dużą popularnością wśród inwestorów indywidualnych ze względu na niższą płynność, czyli trudność sprzedaży po oczekiwanej cenie.

Oprócz podziału ze względu na emitenta, papiery dłużne dzielą się także na podstawie sposobu oprocentowania:

• Obligacje o stałym oprocentowaniu: Charakteryzują się tym, że przez cały okres trwania obligacji wypłacają stałą, z góry określoną kwotę odsetek (kuponu), wyrażoną jako procent wartości nominalnej. Inwestor, kupując taką obligację, od razu wie, jakie dochody będzie generować jego inwestycja w regularnych odstępach czasu aż do terminu wykupu. Są one popularne wśród inwestorów, którzy preferują przewidywalne przepływy pieniężne.
• Obligacje o zmiennym oprocentowaniu: W odróżnieniu od obligacji o stałym oprocentowaniu, wysokość wypłacanych odsetek w obligacjach o zmiennym oprocentowaniu nie jest stała. Jest ona powiązana z określonym wskaźnikiem referencyjnym, takim jak WIBOR (Warszawski Indeks Ofert Stawki Rynku Międzybankowego) dla obligacji złotowych, powiększonym o marżę emitenta. Oznacza to, że wysokość kuponu może się zmieniać w zależności od wahań stóp procentowych na rynku. Dla inwestora oznacza to potencjalnie wyższe zyski w okresach wzrostu stóp procentowych, ale także niższe w przypadku ich spadku.
• Obligacje zerokuponowe (dyskonto): Ten typ obligacji nie wypłaca regularnych odsetek. Zamiast tego są one sprzedawane z dyskontem, czyli po cenie niższej niż ich wartość nominalna. Zysk inwestora polega na różnicy między ceną zakupu a wartością nominalną, którą otrzymuje w dniu wykupu obligacji. Są one atrakcyjne dla inwestorów, którzy nie potrzebują regularnych przepływów pieniężnych i preferują jednorazowy zysk w przyszłości.
• Obligacje indeksowane inflacją: Ich oprocentowanie jest powiązane ze wskaźnikiem inflacji (np. wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych). Zazwyczaj składają się z dwóch części: stałej marży oraz zmiennej stopy procentowej, która jest równa wskaźnikowi inflacji. Dzięki temu chronią kapitał inwestora przed utratą wartości w wyniku wzrostu cen. Są szczególnie popularne w okresach podwyższonej inflacji.

Innym ważnym podziałem jest klasyfikacja obligacji według terminu wykupu: krótkoterminowe (poniżej roku), średnioterminowe (od roku do pięciu lat), długoterminowe (powyżej pięciu lat) oraz wieczyste (bez określonego terminu wykupu, uprawniające do otrzymywania odsetek bezterminowo).

Ryzyko i potencjalne zyski

Inwestowanie w obligacje wiąże się zarówno z możliwością osiągnięcia zysku, jak i ryzykiem straty części zainwestowanych środków. Warto pamiętać, że obligacje, choć uważane za bezpieczniejsze niż inne instrumenty finansowe, nie są wolne od ryzyka. Nawet obligacje emitowane przez rząd mogą nie zostać wykupione, a wypłata odsetek może zostać wstrzymana. Ryzyko jest zróżnicowane i zależy od emitenta. Obligacje skarbowe zazwyczaj oferują niższe potencjalne zyski, ale także niskie ryzyko. Stanowią one ciekawą alternatywę dla tradycyjnych lokat bankowych czy kont oszczędnościowych, oferując potencjalnie wyższe oprocentowanie przy zachowaniu niskiego poziomu ryzyka. Ryzyko inwestycyjne może wynikać z możliwości bankructwa emitenta, problemów z płynnością (szczególnie w przypadku obligacji komunalnych i niektórych korporacyjnych) czy wahań stóp procentowych. Wzrost stóp procentowych może powodować spadek cen obligacji o stałym oprocentowaniu notowanych na rynku. Należy również uwzględnić ryzyko inflacji, które może obniżyć realną stopę zwrotu z inwestycji. Dodatkowo, obligacje denominowane w walutach obcych wiążą się z ryzykiem walutowym.

Potencjalne zyski z obligacji wynikają głównie z regularnie wypłacanych odsetek (kuponu) oraz ewentualnego zysku kapitałowego w przypadku sprzedaży obligacji przed terminem wykupu po wyższej cenie niż cena zakupu. Rentowność obligacji, czyli stopa zwrotu z inwestycji, zależy od wielu czynników, takich jak oprocentowanie, cena nabycia i podatek od dochodów kapitałowych. Obligacje skarbowe oferują zazwyczaj niższe zyski, ale przy niższym poziomie ryzyka. Stanowią one interesującą alternatywę dla tradycyjnych lokat bankowych, dzięki potencjalnie wyższemu oprocentowaniu przy wciąż niskim ryzyku. Z kolei obligacje korporacyjne oferują wyższe oprocentowanie, co rekompensuje wyższe ryzyko inwestycyjne.

 

 

 

Jak inwestować w obligacje?

Istnieje kilka sposobów na inwestowanie w obligacje:

• Obligacje skarbowe: Można je nabyć bezpośrednio na dedykowanej stronie Ministerstwa Finansów (www.obligacjeskarbowe.pl), w banku PKO Bank Polski, a także na rynku wtórnym Catalyst za pośrednictwem rachunku maklerskiego oraz poprzez fundusze inwestycyjne. Do handlu obligacjami notowanymi na GPW (w tym skarbowymi na Catalyst) potrzebny jest rachunek maklerski.
• Obligacje korporacyjne i komunalne: Można je kupować na rynku pierwotnym, nabywając obligacje bezpośrednio od emitenta, lub na rynku wtórnym, np. na rynku Catalyst prowadzonym przez Giełdę Papierów Wartościowych, za pośrednictwem domu lub biura maklerskiego. Dostępne są również fundusze inwestycyjne inwestujące w obligacje korporacyjne i komunalne.

Koszt zakupu obligacji na giełdzie składa się z ceny rynkowej, naliczonych odsetek oraz prowizji od zakupu. Przykład oznaczenia obligacji notowanej na Catalyst: XYZ1025 oznacza obligację emitenta XYZ z terminem wykupu w październiku 2025 roku.

Przed zainwestowaniem w obligacje, warto zapoznać się z podstawowymi pojęciami, takimi jak wartość nominalna (kwota długu zwracana przy wykupie), cena nabycia (cena transakcyjna wyrażona w procentach wartości nominalnej), termin wykupu, oraz kupon odsetkowy (oprocentowanie).

Ciekawostka

Wyobraźcie sobie obligację, która ma ponad 400 lat, a mimo to wciąż generuje zyski! Mowa o najstarszej obligacji na świecie, która nieprzerwanie wypłaca odsetki – papierze wartościowym wyemitowanym w 1624 roku przez holenderską instytucję Hoogheemraadschap Lekdijk Bovendams. Jej celem było sfinansowanie naprawy zabezpieczeń przeciwpowodziowych na rzece Lek. Zgodnie z zapisami w Księdze Rekordów Guinnessa, ta bezterminowa obligacja do dziś zapewnia jej posiadaczowi coroczne odsetki. Początkowo oprocentowana na 5%, obecnie wypłaca około 15 EUR rocznie. Co ciekawe, od 1938 roku właścicielem tego unikatowego instrumentu finansowego jest nowojorska giełda papierów wartościowych (NYSE), co czyni ją nie tylko fascynującą ciekawostką historyczną, ale także żywym dowodem na trwałość rynku długu.

Dlaczego warto rozważyć obligacje w swoim portfelu inwestycyjnym?

Obligacje to kluczowy element w zdywersyfikowanym portfelu inwestycyjnym, który może znacząco obniżyć ogólne ryzyko inwestycji. Szczególnie obligacje skarbowe, które zazwyczaj wiążą się z niższym ryzykiem niż akcje, stanowią solidną podstawę portfela. Ponadto, obligacje generują stabilny dochód z tytułu regularnie wypłacanych odsetek, co czyni je atrakcyjną opcją dla osób poszukujących przewidywalnych przepływów finansowych. Dla wielu inwestorów, obligacje skarbowe stanowią bezpieczniejszą alternatywę dla lokat bankowych, oferując wyższe stopy zwrotu przy porównywalnym poziomie ryzyka.

Posiadanie obligacji w portfelu może również działać jako przeciwwaga dla bardziej ryzykownych aktywów, stabilizując jego wartość, szczególnie w okresach niepewności na rynkach akcji. Co ważne, większość obligacji jest płynna i można je sprzedać przed terminem wykupu, co daje inwestorom większą elastyczność. Różnorodność obligacji pozwala na realizację różnych celów inwestycyjnych – od zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony kapitału (np. obligacje skarbowe) po dążenie do potencjalnie wyższych zysków (np. obligacje korporacyjne). Dlatego obligacje zasługują na uwagę każdego inwestora, który chce zbudować zrównoważony, długoterminowy portfel inwestycyjny.

Przeczytaj nasz poprzedni wpis: Podatek Belki – wszystko, co musisz wiedzieć o podatku od zysków kapitałowych