Świat finansów może wydawać się skomplikowany, pełen niezrozumiałych terminów i dynamicznych zmian. Dla wielu osób myśl o samodzielnym inwestowaniu na giełdzie, analizowaniu spółek czy obligacji może być przytłaczająca. Na szczęście istnieją narzędzia, które ułatwiają wejście na rynek kapitałowy i pozwalają na pomnażanie oszczędności nawet bez specjalistycznej wiedzy czy dużego kapitału. Jednym z takich narzędzi są fundusze inwestycyjne.

Czym są fundusze inwestycyjne i jak działają?

Zastanawiasz się czym są i jak działają fundusze inwestycyjne? Najprościej rzecz ujmując, fundusze inwestycyjne to instrumenty zbiorowego inwestowania, które umożliwiają inwestowanie w szeroki wachlarz aktywów, takich jak papiery wartościowe, nieruchomości czy surowce. Jego majątek powstaje dzięki połączeniu środków finansowych wpłaconych przez wielu inwestorów, zarówno osób fizycznych, jak i prawnych. Zamiast samodzielnie inwestować niewielkie kwoty, inwestorzy gromadzą pieniądze w jednym miejscu. Ten połączony kapitał jest następnie inwestowany w różnego rodzaju instrumenty finansowe, takie jak papiery wartościowe (np. akcje, obligacje, listy zastawne, bony skarbowe), prawa majątkowe (np. nieruchomości), waluty obce czy surowce.

Zarządzanie tym wspólnym portfelem powierzone jest profesjonalnym specjalistom. W Polsce, za tworzenie i zarządzanie funduszami inwestycyjnymi odpowiadają Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI). TFI to spółki akcyjne działające na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego (KNF). Ich zadaniem jest inwestowanie zgromadzonych środków w taki sposób, aby osiągnąć jak największy zysk dla uczestników funduszu, przy jednoczesnym ograniczaniu ryzyka inwestycyjnego. Podstawowym celem funduszu jest pomnażanie pieniędzy wpłaconych przez uczestników.

W zamian za wpłacone środki, inwestorzy otrzymują tytuły uczestnictwa – jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, które stanowią potwierdzenie ich udziału w funduszu. W przypadku tzw. funduszy inwestycyjnych otwartych (FIO) są to jednostki uczestnictwa, a w przypadku funduszy inwestycyjnych zamkniętych (FIZ) są to certyfikaty inwestycyjne. Liczba posiadanych tytułów uczestnictwa pokazuje proporcjonalny udział inwestora w majątku funduszu. Wartość tych jednostek lub certyfikatów zmienia się w zależności od wyników osiąganych przez fundusz. Jeśli fundusz przynosi zysk (np. wartość zakupionych papierów wartościowych rośnie), wartość jednostki rośnie; jeśli przynosi stratę, wartość maleje. Należy pamiętać, że fundusz inwestycyjny z zasady nie gwarantuje z góry określonego zysku.

Rodzaje funduszy inwestycyjnych – jak wybrać najlepszy fundusz dla siebie?

Fundusze inwestycyjne można klasyfikować według różnych kryteriów, w tym ze względu na ich konstrukcję prawną czy typy inwestycji. Z punktu widzenia inwestora, klasyfikacja oparta na polityce inwestycyjnej i rodzaju aktywów, w które fundusz lokuje środki, jest szczególnie istotna. Pozwala ona dopasować fundusz do własnych preferencji dotyczących ryzyka i oczekiwanej stopy zwrotu.

Do najbardziej popularnych typów funduszy, wyróżnianych ze względu na politykę inwestycyjną, należą:

• Fundusze akcji: Inwestują przede wszystkim w akcje i inne udziałowe papiery wartościowe. Charakteryzują się wysokim potencjałem zysku, ale jednocześnie wiążą się z wysokim poziomem ryzyka inwestycyjnego. Są zazwyczaj najbardziej odpowiednie dla inwestorów o dłuższym horyzoncie inwestycyjnym (powyżej 5 lat), którzy akceptują większe wahania wartości portfela.
• Fundusze dłużne (obligacji): Lokują środki głównie w różne rodzaje papierów dłużnych, takich jak obligacje (skarbowe, korporacyjne, komunalne), bony skarbowe czy listy zastawne. Zazwyczaj charakteryzują się niższym poziomem ryzyka niż fundusze akcji, ale również niższym potencjałem zysku. Mogą stanowić alternatywną w stosunku do lokat bankowych, bezpieczniejszą formę inwestowania krótkoterminowych nadwyżek finansowych (do 1 roku) lub być wyborem dla inwestorów średnioterminowych (1-5 lat). Mimo niższego ryzyka, możliwe są w nich straty w krótszych okresach.
• Fundusze mieszane (hybrydowe): Inwestują w różne klasy aktywów, w tym zarówno w akcje, jak i papiery dłużne. Udział poszczególnych klas aktywów w portfelu funduszu mieszanego zależy od jego konkretnej strategii i wpływa na poziom ryzyka oraz potencjalnego zysku. Wśród funduszy mieszanych wyróżnia się np. fundusze stabilnego wzrostu (do 40% akcji) czy fundusze zrównoważone (40%-60% akcji). Istnieją także fundusze aktywnej alokacji, w których udział akcji i obligacji może się zmieniać w zależności od koniunktury rynkowej, nawet od 0% do 100%. Decyzje zarządzającego mają kluczowy wpływ na wyniki i ryzyko takich funduszy.

Warto również wspomnieć o:

• Funduszach rynku pieniężnego: Skupiają się na inwestowaniu w krótkoterminowe instrumenty rynku pieniężnego, takie jak bony skarbowe, charakteryzując się bardzo niskim ryzykiem i niewielkimi wahaniami cen, ale również niskim dochodem. Są odpowiednie dla inwestycji krótkoterminowych (do 1 roku).
• Funduszach funduszy: Inwestują wyłącznie w jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne innych funduszy inwestycyjnych.
• Funduszach rynków zagranicznych: Umożliwiają inwestowanie na rynkach poza Polską, oferując większą dywersyfikację, ale wiążą się z dodatkowym ryzykiem walutowym.

 

 

Korzyści i ryzyko inwestowania w fundusze

Inwestowanie za pośrednictwem funduszy inwestycyjnych wiąże się z szeregiem zalet:

• Profesjonalne zarządzanie: Twoimi środkami zajmują się wykwalifikowani specjaliści z TFI, posiadający wiedzę i doświadczenie w analizie rynków i wyborze odpowiednich instrumentów finansowych.
• Dywersyfikacja portfela: Fundusze inwestują zgromadzone środki w szerokie spektrum różnych aktywów, sektorów czy regionów geograficznych. Rozłożenie inwestycji na wiele instrumentów ma na celu rozproszenie i ograniczenie ryzyka, które byłoby znacznie wyższe przy samodzielnym lokowaniu środków tylko w kilka pozycji.
• Dostępność: Aby zostać uczestnikiem funduszu, nie potrzebujesz dużego kapitału. Minimalna pierwsza wpłata wynosi zazwyczaj już od 100 złotych, co sprawia, że inwestowanie staje się dostępne nawet dla osób dysponujących niewielkimi kwotami.
• Niższe koszty transakcyjne: Dzięki efektowi skali, fundusz jako duży inwestor instytucjonalny może negocjować korzystniejsze warunki przy zakupie i sprzedaży instrumentów finansowych, co przekłada się na niższe koszty transakcyjne przypadające na pojedynczego uczestnika w porównaniu do samodzielnego inwestowania.
• Płynność i elastyczność: W przypadku funduszy otwartych, możesz przystąpić do funduszu i nabyć jednostki uczestnictwa w dogodnym dla siebie momencie. Co ważne, fundusz otwarty ma obowiązek odkupić Twoje jednostki na każde żądanie, co oznacza, że możesz wycofać swoje środki praktycznie w dowolnej chwili, zazwyczaj bez utraty potencjalnych zysków (co różni się od zerwania lokaty bankowej przed terminem). Możliwa jest również konwersja, czyli przenoszenie środków między różnymi funduszami w ramach jednego TFI.
• Szeroka oferta: Na rynku dostępnych jest wiele funduszy o różnorodnych strategiach inwestycyjnych, poziomach ryzyka i oczekiwanej dochodowości, co pozwala dopasować inwestycję do indywidualnych preferencji i celów.

Jednak inwestowanie w fundusze, podobnie jak każda inna forma inwestowania, wiąże się z ryzykiem.

• Ryzyko rynkowe: Wartość jednostek uczestnictwa funduszu może zmieniać się w zależności od sytuacji na rynku finansowym (np. spadek cen akcji, obligacji czy surowców), a inwestor ponosi ryzyko utraty części zainwestowanych środków.
• Ryzyko utraty kapitału: Fundusz inwestycyjny nie gwarantuje zysku, a uczestnik funduszu ponosi ryzyko utraty przynajmniej części zainwestowanych środków. Jest to kluczowa różnica w porównaniu do lokat bankowych. Poziom ryzyka zależy od polityki inwestycyjnej funduszu – im wyższy potencjalny zysk, tym zazwyczaj wyższe ryzyko.
• Opłaty: Funkcjonowanie funduszu wiąże się z kosztami, takimi jak opłaty za zarządzanie czy opłaty manipulacyjne przy nabyciu lub odkupieniu jednostek. Opłaty te obniżają potencjalny wynik inwestycyjny.
• Ryzyko płynności FIZ: W przypadku funduszy zamkniętych płynność certyfikatów inwestycyjnych zależy od obrotu na rynku wtórnym (np. na giełdzie).

Warto podkreślić, że fundusze inwestycyjne podlegają nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego (KNF), co stanowi istotne zabezpieczenie interesów inwestorów. Dodatkowo, majątek funduszu jest prawnie wyodrębniony od majątku TFI zarządzającego funduszem i przechowywany na rachunku banku depozytariusza, co chroni środki inwestorów w przypadku problemów finansowych towarzystwa.

Jak wybrać odpowiedni fundusz inwestycyjny?

Wybór odpowiedniego funduszu inwestycyjnego to decyzja, którą warto podjąć po dokładnym rozważeniu kilku kwestii. Przede wszystkim, powinieneś określić swoje indywidualne potrzeby i oczekiwania:

• Horyzont inwestycyjny: Na jak długo planujesz zainwestować środki? Fundusze o wyższym ryzyku (np. akcji) są zazwyczaj odpowiednie na dłuższy okres (powyżej 5 lat), podczas gdy fundusze rynku pieniężnego czy obligacji na krótszy (do 1 roku lub 1-5 lat).
• Akceptowalny poziom ryzyka: Jak dużą zmienność wartości inwestycji jesteś w stanie zaakceptować i jaką stratę jesteś gotów ponieść? Wysoka stopa zwrotu wiąże się z większym ryzykiem.
• Cel inwestycyjny: Czy oszczędzasz na emeryturę (np. w ramach IKE/IKZE), na konkretny cel czy na nieprzewidziane wydatki?

Następnie, dokładnie zapoznaj się z informacjami o konkretnych funduszach:

• Polityka inwestycyjna: W co dokładnie fundusz inwestuje zgromadzone środki, w jakich proporcjach i jaka jest jego strategia. Informacje te znajdziesz w statucie funduszu oraz prospekcie informacyjnym. Fundusze otwarte określają w prospekcie tzw. profil inwestora, co ułatwia ocenę, czy dany fundusz jest dla Ciebie odpowiedni.
• Koszty: Zwróć uwagę na wszystkie opłaty związane z uczestnictwem, w tym opłatę za zarządzanie i opłaty manipulacyjne. Porównuj koszty różnych funduszy. Opłaty mają bardzo duży wpływ na ostateczny wynik inwestycji, zwłaszcza w dłuższym terminie, dlatego warto szukać funduszy z jak najniższymi opłatami.
• Wyniki historyczne: Analizuj wyniki funduszu na tle konkurencji w przeszłości. Pamiętaj jednak, że wyniki osiągnięte w przeszłości nie gwarantują podobnych wyników w przyszłości. Analiza historyczna może jednak wiele powiedzieć o profesjonalizmie zarządzających.
• Ryzyko: Zapoznaj się z czynnikami ryzyka opisanymi szczegółowo w dokumentach funduszu.

Wielu inwestorów, zwłaszcza na początku swojej drogi, popełnia błędy, takie jak inwestowanie bez wystarczającej wiedzy, wybieranie funduszy wyłącznie na podstawie krótkoterminowych wyników historycznych czy ignorowanie poziomu ryzyka. Aby uniknąć tych błędów, warto skorzystać z dostępnych narzędzi i pomocy:

• Platformy internetowe: Umożliwiają wygodne wyszukiwanie, porównywanie i kupowanie funduszy. Często oferują narzędzia analityczne i edukacyjne, a także umożliwiają inwestowanie bez opłat manipulacyjnych.
• Doradcy finansowi: Mogą pomóc w określeniu profilu inwestora, wyborze odpowiednich funduszy dostosowanych do Twoich potrzeb i akceptacji ryzyka, a także monitorować wyniki inwestycji i studzić emocje w trudnych chwilach.

Pamiętaj, że kluczowym czynnikiem w inwestowaniu w fundusze jest czas, cierpliwość i konsekwencja. Inwestowanie w fundusze jest postrzegane raczej jako inwestycja długoterminowa, nastawiona na zysk w perspektywie kilku lat, a nie na krótkoterminową spekulację. Zanim zaczniesz inwestować, warto również spłacić wszystkie długi.

Fundusze inwestycyjne – ciekawostka

Zagłębiając się w historię funduszy inwestycyjnych, natrafiamy na prawdziwego pioniera! Był nim trust inwestycyjny o nazwie Eendragt Maakt Magt, co z holenderskiego tłumaczy się jako „Jedność czyni siłę”. Założony w Amsterdamie w 1774 roku przez przedsiębiorczego kupca Abrahama van Ketwicha, fundusz ten miał nowatorski cel: umożliwić inwestorom z mniejszym kapitałem dywersyfikację swoich aktywów na rynkach zagranicznych.  Eendragt Maakt Magt skupił się na obligacjach emitowanych przez rządy i banki z różnych krajów, a nawet na pożyczkach plantacyjnych w Zachodnich Indiach. Chociaż sam fundusz został zlikwidowany w 1824 roku, jego idea zbiorowego inwestowania i dywersyfikacji ryzyka stała się fundamentem dla wszystkich współczesnych funduszy inwestycyjnych i ETF-ów na całym świecie.

Fundusze inwestycyjne a dywersyfikacja portfela

Fundusze inwestycyjne to efektywny sposób na uczestnictwo w rynku kapitałowym. Dzięki mechanizmowi zbiorowego inwestowania i profesjonalnemu zarządzaniu, umożliwiają dywersyfikację inwestycji nawet przy niewielkim kapitale, co jest podstawową zasadą ograniczania ryzyka.

Fundusze same w sobie zapewniają dywersyfikację, inwestując w wiele różnych aktywów. Inwestor może dodatkowo zwiększyć dywersyfikację swojego portfela, inwestując w kilka funduszy o różnej polityce inwestycyjnej, zarządzanych przez różne towarzystwa. Na przykład, można połączyć fundusze akcji spółek z różnych regionów czy wielkości z funduszami dłużnymi, dostosowując proporcje do swojego horyzontu i tolerancji ryzyka.

Inwestowanie w fundusze to proces, który wymaga cyklicznej pracy i analizy. Choć zarządzaniem zajmują się specjaliści, to Ty jako inwestor powinieneś regularnie analizować swoje inwestycje i upewniać się, że wybrane fundusze wciąż odpowiadają Twoim celom i profilowi ryzyka.

Fundusze inwestycyjne otworzyły rynki kapitałowe dla szerokiego grona inwestorów, którzy wcześniej nie mieli dostępu do profesjonalnego zarządzania czy możliwości samodzielnego, efektywnego inwestowania ze względu na koszty i brak wiedzy. Stanowią jedną z bardziej przejrzystych form inwestowania powierzonych środków przez zawodowych inwestorów. Jeśli rozważasz pomnażanie swoich oszczędności, fundusze inwestycyjne mogą być atrakcyjnym rozwiązaniem, pod warunkiem świadomego wyboru i zrozumienia związanych z nimi zasad oraz ryzyka.

Zanim zdecydujesz się na inwestowanie w fundusze, skontaktuj się z doradcą finansowym, aby wybrać fundusze najlepiej dopasowane do Twoich celów i tolerancji ryzyka.

 

 

FAQ

Jak działają fundusze inwestycyjne?
Fundusze inwestycyjne zbierają środki od wielu inwestorów i inwestują je w różne aktywa. Inwestorzy nabywają jednostki uczestnictwa, które zmieniają wartość w zależności od wyników inwestycji funduszu.

Jakie są wady funduszy inwestycyjnych?
Do wad funduszy inwestycyjnych należy ryzyko utraty kapitału, opłaty zarządzające oraz możliwe ryzyko płynności, szczególnie w funduszach zamkniętych.

Czym są specjalistyczne fundusze inwestycyjne?
To fundusze, które inwestują w wysoce wyspecjalizowane aktywa, np. nieruchomości, surowce czy rynki zagraniczne, często wiążące się z wyższym ryzykiem, ale także z wyższym potencjałem zysku.

 

Przeczytaj nasz poprzedni wpis: Obligacje – czym są i dlaczego warto się nimi zainteresować?